Яшүсмерләрнең ата-аналарына алкоголь куллануны профилактикалау буенча тәкъдимнәр
Яшүсмерләрнең алкогольле эчемлекләр куллануының төп сәбәпләренең берсе-гаиләдәге үзара мөнәсәбәтләр. Әгәр гаиләдә тискәре шәхесара мөнәсәбәтләр, көчләү, аңламау, ата-аналар тарафыннан артык кайгырту булса, яшүсмер алкоголь куллана башларга мөмкин. Еш кына яшүсмерләр спиртлы эчемлекләр белән «гаилә бәйрәмнәрен» билгеләп үтү, «кунаклар килү» ял көннәрендә ял итү гадәте булган гаиләләрдә алкоголь татып карыйлар.
Яшүсмерләр өчен дуслары белән мөнәсәбәтләр бик мөһим. Шуңа күрә алар эчкече дусларыннан калышмас өчен, аралашучанрак булыр өчен, күп сөйләшергә, үз фикерләрен читтән бәяләүдән курыкмаска, үзләрен сексуаль яктан җәлеп итүчән итеп хис итәргә, каршы җенескә кыюрак һәм үз-үзенә ышанычлырак булырга, катлаулы чынбарлыктан читкә китәргә мөмкиннәр.
Яшүсмерләрнең даими рәвештә алкоголь куллануы җитлеккән яшьтәге алкоголизмга караганда күпкә җитдирәк һәм куркынычрак. Чөнки бу вакытта кеше органнарының һәм функцияләренең барлык тормыш өчен мөһим системалары үсә һәм үсә. Алкоголь кеше органнарының барлык системаларына кагыла:
- ашказаны-эчәк тракты эшендә өзеклекләр килеп чыга;
- бавыр зарарлана, гепатит, бавыр циррозы үсә.;
- ашказаны асты бизенең эше бозыла;
- йөрәк-кан тамырлары системасы эшчәнлеге;
- бөерләрнең ялкынсыну авырулары барлыкка килә;
- үпкәләрдә, бронхларда, бугазларда, борын-йоткылыкта төрле ялкынсыну авырулары барлыкка килә;
- организмның иммун яклавы кими.
Яшүсмердә эмоциональ тайпылышлар барлыкка килә: тирә-юньдәгеләргә карата тупас мөнәсәбәт, шартлаучанлык, ваемсызлык, тәэсирлелек. Үз-үзеңне тотышыңны контрольдә тоту юк. Алкогольле эчемлекләрне ял көннәрендә, дуслар белән ял иткәндә кабул итү табигый санала. Алкоголь куллану даими характер ала. Нәтиҗәдә, спиртлы эчемлекләрне сиздермичә генә куллану тормышның төп мәгънәсенә әверелә. Ата-аналарга киңәшләр:
Яшүсмернең алкоголь куллана башлаганын ничек белергә?
- баланың үз-үзен тотышындагы кискен үзгәрешкә игътибар итәргә кирәк;
- тупаслык, агрессия, ярсучанлык кебек сыйфатлар барлыкка килсә;
- бала бикләнде, яшеренде;
- өйдә акча, әйберләр югала.;
- баланың өлгереше кискен кимеде;
- алкоголь исе белән өйгә соң гына кайта.
Әгәр яшүсмер өенә исерек килеш кайткан икән, нишләргә?
Яшүсмер белән сөйләшергә кирәк. Әмма сөйләшүне иртәнгә кадәр кичектереп тору яхшырак, исерек хәлдә яшүсмер бернинди дәлилләрне дә тыңламаячак.
Яшүсмер белән сөйләшүдә аның ни өчен алкогольне татып карарга һәм шул ук максатларга ирешү ысулын табарга карар кылуының сәбәпләрен ачыкларга кирәк, ләкин спиртлы эчемлекләрдән башка. Яшүсмерне үз фикерен якларга, «юк»дип әйтергә өйрәтергә. Бу яшүсмергә яшьтәшләре арасында аракысыз абруй яуларга ярдәм итәчәк.
Әгәр бала спиртлы эчемлекләр белән җитди кызыксына икән, табибка яки психологка ярдәм сорап мөрәҗәгать итәргә кирәк, белгечләр тиешле киңәшләр бирәчәк һәм кирәк булганда алкоголизмны аноним рәвештә дәвалаячак.
Яшүсмер үз гаиләсендә үзен уңайлы хис итәргә, үзен аңлауларын тоярга тиеш. Үз Әти-әниләреңне тормыш мәсьәләләрендә иң акыллы остазлар итеп кабул итәргә.
Яшүсмергә хөрмәт күрсәтегез. Үз тәҗрибәгез һәм яшегез белән манипуляцияләмәгез. Үзегезнең өстенлегегезне күрсәтмәгез. Уртак мавыгу табыгыз. Ул бергә буш вакытны зур рәхәтлек белән уздырырга мөмкинлек бирәчәк. Яшүсмергә лаеклы олы кеше булырга ярдәм итегез.
Һәрвакыт абруйлы булыгыз, ә моның өчен теләсә нинди ситуацияләрдә дә үзегезне лаеклы тотыгыз.
Татарстан Республикасы Дәүләт Коголь инспекциясенең Чистай территориаль органы