Сак булыгыз, ботулизм! Өйдә консервлау кагыйдәләре
23 октябрьдә календарьда гастрономия бәйрәме – консервлау көне билгеләп үтелә. Өй эшләнмәләре вакыт үтү белән мәҗбүри чара булудан туктап, затлы хоббига әверелде.
Тарихи белешмә
Консервлар тарихы тамырлары белән Француз инкыйлабының соңгы елларына барып тоташа, ул вакытта Наполеон Бонапарт үз армиясе өчен азык-төлекне саклау ысулын эшли алган теләсә кемгә 12 000 Франк тәкъдим иткән. Николя Аппер исемле Француз, ризыкларны ябык пыяла шешәләрдә җылыту аларның саклану вакытын озайтуын белгәч, бүләк алган. Апперның тикшеренүләре консервлауның заманча методларына китерде.
Беренче консерв пычагы Инглиз хирургия инструментлары җитештерүчесе Роберт Йейтс тарафыннан 1855 елда уйлап табылган. Иртә консерв банкаларын чүкеч һәм өем ярдәмендә ачарга туры килә иде. Француз армиясе штыклар кулланды.
Консервлау - борынгы һәм мөһим процесс, ул продуктларның сафлыгын һәм туклыклы матдәләрен озак вакыт дәвамында сакларга мөмкинлек бирә. Консервлауның төрле методлары популярлашкан саен, дөрес техникаларны һәм куркынычсыз практикаларны белү сәламәтлек өчен хәлиткеч фактор булып кала.
Консервлауга әзерлек
Консервлауга керешкәнче, җентекле әзерлек үткәрергә кирәк. Бу продуктларны физик әзерләүне дә, эш урынында тиешле чисталыкны тәэмин итүне дә үз эченә ала. Процедура яңа һәм сыйфатлы ингредиентлар сайлаудан башлана. Башлангыч продукт никадәр яхшырак булса, уңышлы консервлауга шанслар шулкадәр югары.
Яшелчәләрне һәм җиләк-җимешләрне агып торган су астында юыгыз, пычранудан һәм пестицидлардан чистартыгыз. Помидор яки кыяр кебек продуктларның кайбер төрләре алдан эшкәртүне таләп итә ала. Мәсәлән, томатларны консервлау алдыннан аларны бланшировать итәргә кирәк.
Инструментларның һәм контейнерларның чисталыгы шулай ук төп әһәмияткә ия. Сез кулланачак бөтен инвентарь - банкалар, капкачлар, кисү һәм катнаштыру өчен кораллар-яхшылап юылган һәм дезинфекцияләнгән булырга тиеш. Бу максат өчен кайнар су яки махсус дезинфекцияләү эремәсе идеаль туры килә.
Консервлау өчен контейнерлар сайлау
Контейнерларны һәм капкачларны дөрес сайлау-бу еш кына бәяләп бетерми торган тагын бер мөһим аспект. Пыяла банкалар - иң популяр һәм куркынычсыз вариант. Алар югары температураларга чыдам һәм, кайбер металлардан аермалы буларак, эчтәлек белән тәэсир итешмиләр.
Банкаларны сайлаганда аларның тулысынча исән булуына һәм ярыклары яки тишекләре булмавына инаныгыз. Капкачлар шулай ук яңа булырга тиеш, чөнки кулланыла торган капкачлар герметиклыкны тәэмин итмәскә мөмкин. Шуны истә тотарга кирәк, теләсә нинди зарарлану һава үтеп керүгә китерергә мөмкин, бу продуктның бозылу куркынычын арттыра.
Консервлау процессы: этаплар
Консервлауның төп процессы методка карап үзгәрергә мөмкин, әмма тулаем алганда ул берничә төп этапны үз эченә ала.
Беренчедән, ингредиентлар әзерләргә кирәк. Бу кисү, сүтү, бланширование һәм продукт төренә карап башка гамәлләрне үз эченә алырга мөмкин. Аннары сироп, тоз яки серкә әзерләргә кирәк, әгәр алар сезнең рецепт өчен кирәк булса. Шуннан соң стерильләштерелгән банкаларны әзерләнгән продуктлар белән тутырырга, пар барлыкка килү һәм киңәю өчен бераз урын калдырырга кирәк.
Киләсе адым-төрү һәм консервация. Кайнар консервлау өчен банкаларны гадәттә кайнап торган суга салалар яки духовкага куялар. Вакытны күзәтеп тору мөһим, чөнки температураның җитәрлек дәрәҗәдә югары булмавы бактерияләрнең үсешенә китерергә мөмкин, ә артык озак вакыт продуктның тәмен һәм туклыклы үзлекләрен бозарга мөмкин.
Процесс тәмамланганнан соң банкаларны бүлмә температурасында суытырга калдырырга кирәк. Хәзер сез капкачларның герметиклыгын тикшерә аласыз: әгәр алар шартламый икән, мондый консервлау уңышлы булыр.
Консервларны саклау кагыйдәләре
Консервлаудан соң продуктларны ничек дөрес сакларга икәнен белү мөһим. Консервланган продуктларны салкынча, караңгы һәм коры урында саклагыз. Кояш яктысына эләкмәгез, чөнки бу төс үзгәрүгә һәм тәм начараюга китерергә мөмкин.
Консервланган продуктларны югары дымлылык булган урыннарда сакларга киңәш ителми, чөнки бу капкачларда күгәрек барлыкка килүгә һәм, нәтиҗә буларак, продуктның бозылуына китерергә мөмкин. Дөрес сакланган консервларның күп төрләре үз сыйфатларын ике елга кадәр саклый ала. Ләкин банкаларның агып чыгуын яки капкачларының шешүен тикшерү мөһим, чөнки бу билгеләр бактерияләрнең үсешен раслый ала.
Яраклылык вакытына игътибар итегез: барлык кагыйдәләрне үтәгән очракта да продуктлар вакыт узу белән югалырга мөмкин. Шуңа күрә консервларны тәкъдим ителгән срок чикләрендә кулланырга тырышыгыз.
Тәкъдим ителгән тәкъдимнәрне үтәп, сез үзегезне һәм якыннарыгызны ел дәвамында сөендереп, тәмле һәм куркынычсыз консервлар ясый алачаксыз. Куркынычсызлык һәм сәламәтлек-консервлау процессында беренче чираттагы бурыч.
Ботулизмнан саклану өчен төп кагыйдәләр турында истә тоту мөһим.
Әмма консервация сәламәтлек өчен куркынычсызмы? Роспотребнадзор мондый продуктларның төп куркынычы турында сөйли.
Акрынайтылган бомба
Clostridium botulinum бактериясе - бик чыдам микроорганизм. Табигый тирәлектә аның споралары туфракта, үсемлекләрдә һәм гөмбәләрдә, хайваннарның, балыкларның һәм кошларның ашкайнату системасында очрый. Алар озак еллар тынычлыкта була алалар. Ләкин споралар һавасыз (анаэроб) тирәлеккә – мәсәлән, кыяр банкасына эләккәч, бактерияләрнең актив үсеше башлана. Өстәвенә, алар үзләре белән бөтен тараны тутырмыйлар, ә колонияләр төзиләр. Нәкъ менә шуңа күрә бер үк банкадан тозлау куркынычсыз да, зарарлы да булырга мөмкин.
Бу микроорганизмнар үзләренең тереклек эшчәнлеге процессында кеше өчен куркыныч токсин бүлеп чыгаралар. Ул иң көчле бактериаль агуларның берсе булып тора. Аны ашказаны суы җимерә алмый, ә кайбер очракларда ул хәтта токсинның тәэсирен дә көчәйтә. Организмның агулануы башлана, һәм кешегә «ботулизм»диагнозы куела. Барыннан да бигрәк үзәк һәм периферик нерв системалары зыян күрә, бу барлык органнарның эшенә йогынты ясый.
Агулану үзен бик тиз күрсәтә-ике сәгатьтән алып берничә тәүлеккә кадәр. Башта кеше хәлсезлек һәм баш авыртуын сизә. Косу һәм эч китү сирәк була-гадәттә интоксикацияне эч кату озата бара. Кәеф начарланганда күрү функциясе бозыла: күз алдында томан йөзә, предметлар икегә бүленә, күз каралары киңәя (берсе икенчесеннән киңәя). Аннары авыз корылыгы барлыкка килә, тавыш үзгәрә һәм зәгыйфьләнә, сөйләм аңлаешсызлана. Тән температурасы нормаль кала яки бераз күтәрелә-37,2-37,3 °С ка кадәр. агуның алга таба тәэсире кешенең хәлен катлауландыра. Медицина ярдәме сорап вакытында мөрәҗәгать итмәгәндә, ботулизм еш кына үлем белән тәмамлана.
Әгәр сез яки сезнең якыннарыгыз консервланган продуктлар кулланганнан соң үзегездә бу симптомнарны күргән булсагыз, беренче ярдәм күрсәтергә кирәк. Тозлы эч йомшарткыч (мәсәлән, магний сульфаты), аннары токсиннарны бәйләү өчен теләсә нинди персик яки башка үсемлек мае эчәргә кирәк. Аннары ашказанын 5% җылы натрий гидрокарбонаты (эчә торган сода) эремәсе белән юарга. Һәм ашыгыч рәвештә ашыгыч ярдәм чакырырга.
Ботулизмнан үзеңне ничек сакларга? Профилактика консервлау вакытында санитар-эпидемиологик нормаларны үтәүгә юнәлдерелгән. Роспотребнадзор сезгә нинди саклык чаралары күрергә кирәклеген искә төшерә.
• Консервлау өчен җиләк-җимеш һәм яшелчәләрне генә сайлагыз. Яткан һәм бозылган җимешләрне файдаланырга ярамый.
• Кәрзингә җир эләкмәсен өчен, гөмбә аягын пөхтә итеп кисегез.
Банкага салырга җыенган нәрсәләрегезне яхшылап юыгыз. Щетканы кулланырга онытмагыз!
• Банкаларны һәм капкачларны стерильләштерү кагыйдәләрен үтәгез. Аларны кимендә 30 минут кайнатырга кирәк.
• Консервацияләгәндә тоз (100 г продуктка кимендә 10% тоз) һәм серкә кулланыгыз.
Консервларны капрон капкачлар белән каплагыз-шул рәвешле банкада кислород бар, һәм токсиннар барлыкка килми.
• Исегездә тотыгыз: өй эшләнмәләрен караңгы һәм салкынча урында (суыткычта яки базда) сакларга кирәк.
• Кабартылган банкаларны кичекмәстән ташлагыз. Аларда инде тулы куәтенә микроблар үсеше бара.
• Заготовкаларны базарларда сатып алырга ярамый. Аларның тулысынча куркынычсыз булуына беркем дә гарантия бирмәячәк.
• Супермаркетларда сатып алганда һичшиксез яраклылык срогын тикшерегез һәм банканың тышкы кыяфәтенә игътибар итегез.
Clostridium botulinum агуланган тозлар кулланганда, сез тәм яки ис үзгәрүен сизмәячәксез, әмма организм өчен нәтиҗәләр шактый җитди булачак. Роспотребнадзор тәкъдимнәре буенча, сез үзегезне һәм якыннарыгызны мәкерле бактериядән саклыйсыз һәм өй эшләнмәләрен куркынычсыз ясыйсыз.
Нурлат ТО 23.10.2025 ел