Рәсми булмаган мәшгульлек һәм аның нәтиҗәләре
Рәсми булмаган мәшгульлек-ул законнар белән җайга салынмый яки тиешенчә җайга салынмый торган хезмәт мөнәсәбәтләре, рәсми статистикада чагылмый. Хезмәт килешүләре, социаль гарантияләр һәм салым түләүләре булмау белән характерлана.
Рәсми булмаган мәшгульлек мисаллары:
Шәхси ярдәмче һәм фермер хуҗалыкларында эшли. Хезмәткәрләр белән хезмәт килешүләре төзелми.
Шәхси эшмәкәрләр эшчәнлеге (ваклап сату, җәмәгать туклануы, көнкүреш хезмәте күрсәтү, транспорт, халыкка хезмәт күрсәтү).
Вакытлы яки сезонлы яллы эшләр (кара эшчеләр, төзүчеләр, яшелчә һәм җиләк-җимеш җыючылар).
Хезмәткәрләр өчен рәсми булмаган мәшгульлекнең кайбер тискәре нәтиҗәләре:
Социаль гарантияләр булмау. Хезмәткәрләр түләүле отпуск, хастаханә ялы, эшсезлек буенча пособие, пенсия белән тәэмин итү һәм башка түләүләр алу хокукыннан мәхрүм ителгән.
Түбән хезмәт хакы. Формаль булмаган секторда хезмәт хакы еш кына формаль секторга караганда түбәнрәк, һәм даими рәвештә яки тоткарлыклар белән түләнергә мөмкин.
Бюджетка салым керемнәрен киметү. Бу социаль программаларны, сәламәтлек саклау, мәгариф һәм башка мөһим өлкәләрне финанслау буенча дәүләт мөмкинлекләрен чикли.
Рәсми булмаган мәшгульлек булу салымнарның аз җыелуына гына түгел, хезмәткә түләү һәм хезмәтне саклау өлкәсендә дә хезмәткәрләрнең хезмәт хокукларын бозу очракларының артуына китерә.
Эш бирүчеләрнең ялланып эшләүче хезмәткәрләрне хезмәт килешүен рәсмиләштермичә файдалануы хезмәткәрне лаеклы пенсия тәэмин итүеннән, шул исәптән ташламалы тәэмин итүдән, хастаханә кәгазьләрен һәм башка төр пособиеләрне түләү, банк кредиты алу, ипотекага фатир алу, торак сатып алган өчен НДФЛ буенча социаль һәм мөлкәти салым түләүләреннән, дәваланудан, белем алудан, шулай ук башка гарантияләрдән һәм рәсми рәвештә алына торган хезмәт хакы булганда хезмәт законнары белән гарантияләнгән түләүләр.
Шуңа күрә, барыннан да элек нәкъ менә хезмәткәрләр рәсми эшкә урнашу, хезмәт шартнамәсен язмача төзү белән кызыксынырга тиеш, анда барлык эш шартлары, шул исәптән хезмәт хакы күләме дә язылырга тиеш. Мондый шартларда гына оешма хезмәткәре хезмәт законнары биргән барлык гарантияләргә исәп тота ала һәм үз хокукларында кысылмаячагына ышана ала.
Хезмәт мөнәсәбәтләрен легальләштерүнең төп максаты булып салым базасын дөрес формалаштыру һәм эш бирүчеләр тарафыннан НДФЛ һәм иминият кертемнәрен тулыландыру гына түгел, ә хезмәткәрләрнең лаеклы хезмәт хакына хокукларын яклау, социаль, пенсия хокукларын үтәү, социаль ташламалардан һәм салым түләүләреннән файдалану мөмкинлеген тәэмин итү тора.
Рәсми булмаган мәшгульлекне бетерү һәм «соры» хезмәт хакын легальләштерү мәсьәләләре буенча»кайнар линия " телефоннары буенча мөрәҗәгать итәргә:
8(84346) 2-17-58 яисә 8(84346) 2-17-36
Дүшәмбе-җомга 8.00-17.00 сәгатьләрдә
Төшке аш 12.00-13.00 сәгатьләрдә.