Россия халык санын алу елъязмасы
1920 елгы халык санын алу 28 август торышына, гражданнар сугышы чорында Советларның 7 нче Бөтенроссия съезды карары нигезендә үткәрелә. Халык санын алу белән бер үк вакытта авыл хуҗалыгы исәбен алу һәм сәнәгать предприятиеләрен исәпкә алу турында карар кабул ителде.
1920 елгы демографик-профессиональ һәм авыл хуҗалыгы исәбен алу, Сәнәгать йортларын кыска исәпкә алып, бердәм җитәкчелек астында, бөтен территория өчен эшләнгән бердәм план һәм программа буенча үткәрелгән Бердәм статистик операция була.
Авыл хуҗалыгы исәбен алу инструкторларның һәм өлешчә регистраторларның кадрлары белән башкарылды, бу халык санын алу да, демографик халык санын алу тәмамлангач та узарга тиеш иде. Шәһәрләрдә сәнәгать предприятиеләрен исәпкә алу халык санын алу белән бергә башкарылды, ә авыл җирлекләрендә авыл хуҗалыгы исәбен алуга багышланган иде.
Халык мәгарифен тикшерү авыл хуҗалыгы исәбен алу тәмамлангач күздә тотылган иде. Шулай итеп, дүрт исәпкә алуның катлаулы системасы төрле ведомстволарның барлык гамәли ихтыяҗларын канәгатьләндерү мөмкинлеге булмаганга күрә кабул ителде. Бу дүрт операцияне бер-берсенә бәйсез рәвештә башкару мөмкин булмады, чөнки статистика бюросы үз көчләрен 4 тапкыр мобилизацияли һәм бер үк вакытта җыелган материалларны да булса исәпкә алу.
Халык санын алу вакыты (август азагы), нигездә, авыл хуҗалыгын исәпкә алу мәнфәгатьләрендә кабул ителде, аны көзге азык-төлек кампаниясе башланганчы үткәрергә кирәк иде.
1920 елгы халык санын алу вакытында һәр хуҗалыкта листовкалар төзелгән халык исәпкә алына. Халык санын исәпкә алу яшәү урыны буенча счетчиклар (регистраторлар) белән халыктан сораштыру юлы белән башкарылды.
Гражданнар сугышы шартларында (хәрби гамәлләр үткәрелгән) территориянең бер өлеше исәпкә алынмаган, шуңа күрә халыкның 75% ын гына исәпкә алган-кайбер төбәкләр үзәк хакимиятнең контрольдә тотылмаган. Халык санын алуны үткәрүгә илнең барлык статистик көчләре мобилизацияләнгән: 11 204 белгеч. Шәһәрләрдә халык санын исәпкә алуны — 1 атна, авылныкын ике атна эчендә үткәрделәр.
Башлангыч нәтиҗәләр 1920-1921 елларда "РСФСР хезмәтләре" чыгарылышларында басылып чыга. Ахыргы нәтиҗәләр 1922-1923 еллардагы статистик басмаларда һәм 1928 елда аерым җыентык рәвешендә басыла. 1920 елгы халык санын алу материаллары империалистик һәм гражданнар сугышында җимерелгән илне торгызуны планлаштыру өчен файдаланыла.
1920 елгы халык санын алу күрсәткечләре буенча ТАССР халкының гомуми саны 2896,011 мең кеше тәшкил итә.